مرتضی پاشایی و جامعه ما

محسن فرمانی آذر۹۳

چه اتفاقی افتاد؟!

در عرض دو روز ( از جمعه تا یکشنبه) مرتضی پاشایی به شهرتی فراگیر و چندبرابری دست یافت. تا پیش از این، پاشایی را تنها با ماه عسل یا نگران منی یا نهایتا با جاده یکطرفه می شناختند. بررسی اتفاقی که تا این لحظه در مرگ مرتضی پاشایی افتاده است، از منظر یک امر اجتماعی، دارای ابعاد جالب توجهی است.

یک نگاه کوتاه: پخش شایعه فوت مرتضی که موجب اعتراض خودش هم شد، پخش فیلم ها و عکس های لحظه جان کندن یک انسان، که در این باره واکنش معترضانه و دردمندانه مادرش را در پی داشت. تجمع های جلوی درب بیمارستان، در روزهای آخر عمرش، عیادت برخی هنرمندان، خبر فوت ایشان، تجمعات گسترده در شهرهای بزرگ و حتی کوچک کشور، انتشار خبر درگیری ها با پلیس و دستگیری تعدادی در مشهد، ازدحام بیش از حد مراسم تشییع، قفل شدن تهران در اثر برگزاری این مراسم، روشن کردن شمع در سراسر ایران، برگزاری مراسم های بزرگداشت همراه با همخوانی ترانه های پاشایی توسط همه مردم، ماشین هایی با درهای باز و پخش ترانه های او …

اینها طیف وسیع و بسیار سریع صحنه ها و عکس ها و خبرهای مختلفی بود که می توان گفت از خیلی عجیب، خیلی دردآور و عاطفی، و خیلی تامل برانگیز شامل می شدند. در این میان، خبرگزاری فارس وجود برخی درگیری ها یا پخش خبر آنها را با فتنه ۸۸ و ایادی خارجی مرتبط دانست.

اما براستی چه شد؟ گذشته از مرده پرستی مان، آیا جامعه ما غم کم دارد؟  شادی کم دارد؟ یا غم را بهانه ای برای شادی می داند؟ شباهت های بین این مراسم با برخی کارناوال های عاشورایی می شد یافت. آیا مردم منتظر به خیابان آمدن به هربهانه ای هستند؟ و وقتی به خیابان می آیند چرا بیش از نیمی از آنها درحال فیلمبرداری با موبایل هستند؟ چرا موبایل ها حتی از اتاق های عمل شهرستان بوشهر گرفته تا لحظه احتضار یک خواننده محبوب هم پنهان نمی شود؟

بنظر می رسد این حس نمایشگری، بیماری جدید جامعه ما نیست. بلکه ریشه در همان “زندگی برای دیگران، نه برای خود”، و فراموشی “اصالت خود” ما دارد. فقط تکنولوژی جدیدی وارد شده است. ما مدتهاست که برای دیگران زندگی می کنیم. ما که از پول پرست ترین مردمان دنیا هستیم، همان پول را هم برای خودمان نمی خواهیم، بلکه برای نمایشگری می خواهیم. این فقط مختص طبقه بورژوا و خرده بورژای ما نیست، همه اینگونه ایم.

ارتباط زیادی بین ساعات پس از مسابقات فوتبال، انتخابات ریاست جمهوری، محرم، و پاشایی وجود ندارد. مهم، خیابان است. خیابانی که دوست داریم در آن باهم باشیم، ولی نه برای مدنیت، فقط برای نمایشگری.